Educational practice and emotional intelligence in the school context

1st cycle Portuguese Basic Education students

Authors

DOI:

https://doi.org/10.48075/rt.v18i2.32778
Supporting Agencies
FCT

Keywords:

Emotional intelligence, Basic education, Emotional education, Socio-emotional skills

Abstract

Emotional intelligence is a key aspect in education. We carried out a mixed methodology study (case study modality) with exploratory, cross-sectional, descriptive, analytical and interpretative content, addressing the theme of emotional intelligence and socio-emotional skills, in a school context, applied to a 4th grade class of Portuguese Basic Education, having taken place in 2022. We used the following data collection techniques: participant observation; Sociometric Friendship Test and Emotional Skills Questionnaire (Pre and Post phases); Emotional Intelligence Program with 18 sessions with material from the ‘‘International Cross-Border Project - Emotional Intelligence Program for 1st Cycle Basic Education students, in the Castelo Branco region’ (period from 2012 to 2018), under the Protocol between the Polytechnic Institute of Castelo Branco/Portugal and the University of Extremadura - Faculty of Education (Badajoz/Spain), with the opinion of the Ethics Committee and compliance with ethical-legal procedures; semi-structured interview with the teacher; ‘focus group’; field notes. We were guided by the following objectives: to know the value of emotions in the school context; to analyse whether students identify, control and deal with their emotions and those of their peers; to develop socio-emotional skills through the Program; to identify interpersonal relationships of friendship in students; to raise teachers’ awareness of the education of emotions in educational practice. The results showed how the students' practices significantly influenced their emotional intelligence and these in their performance and classroom climate (coexistence). The Test and Questionnaire proved (post-test phase) that the program was useful for the students, improving the daily coexistence of the class, the educational environment and school coexistence. This evidence was clearly expressed in the friendship relationships (sociogram) and in the scores obtained in the questionnaire (post-program application phase). The effectiveness of the program allowed for an increase in interpersonal relationships, development of social skills and an improvement in self-esteem/empathy and management and control of emotions by the students.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Ernesto Candeias Martins, Instituto Politécnico de Castelo Branco (Portugal) - IPCB

Doutor em Educação/Ciências da Educação no domínio da Teoria e História da Educação, com Título de Agregado Universitário em Educação/História da Educação Social, docente no IPCB, desde 1988, tendo exercido vários cargos nos diversos órgãos institucionais (Direção, Presidente Conselho Científico, coordenador de Mestrados). Pertence a comissões científicas de mestrados na ESECB, sendo coordenador do Mestrado de Intervenção Social Escolar (2014--). É professor convidado por várias universidades estrangeiras europeias e brasileiras. É investigador integrado no Centro de Investigação – CeiED da Universidade Lusófona de Humanidades e Tecnologias (Lisboa), onde tem participado em vários projetos. Foi coordenador institucional do Projeto Transfronteiriço entre IPCB/Univ. de Extremadura (Spain) do ‘Programa de Inteligência Emocional em alunos da Educação Básica na Região de Castelo Branco’ (2011-2016) em Agrupamentos de Escola do Distrito. É Presidente da Associação HiscultEduca (Castelo Branco/Portugal) dedicada a estudos histórico-culturais, educativos e patrimoniais com vários projetos e ações em curso. É membro de várias sociedades de ciências da educação e/ou história da educação, por exemplo, Sociedad de Pedagogía Española, SPCE e Associação de História da Educação em Portugal. Escreveu mais de uma centena e meia de artigos científicos, uma dezena de livros, várias participações em capítulos e outras publicações

References

ACOSTA, Federico Pulido; CLAVERO, Francisco Herrera. La inteligencia emocional como predictora del rendimiento académico en la infancia. El contexto pluricultural de Ceuta. Revista Complutense de Educación, v. 28, n. 4, p. 1251-1259, 2017.

ALONSO-FERRES, Marta; BERROCAL de LUNA, Emilio; JIMÉNEZ-SÁNCHEZ, Miguel. Estudio sobre la inteligencia emocional y los factores contextuales en estudiantes de cuarto de educación primaria de la provincia de Granada. Revista de Investigación Educativa, v. 36, n. 1, 141-158, 2018.

ALVES, Clara Manuela Guedes. Inteligência Emocional em Crianças com Dificuldades de Aprendizagem: Uma Perspetiva Educativa. Tese Mestrado em Ciências da Educação, Escola Superior de Educação João de Deus. Lisboa: ESEJD, 2014.

BISQUERRA, Rafael. Psicopedagogía de las emociones. Madrid: Síntesis, 2009

BISQUERRA, Rafael. Educación emocional: 10 ideas clave. Barcelona: Graó, 2016.

BISQUERRA, Rafael. De la passió a l’emoció: Fonaments per a l’educació emocional. TE-Temps d’ Educació, v. 52, p. 253-267, 2017.

BISQUERRA, Rafael; MATEO, Joan. Competencias emocionales para un cambio de paradigma en educación. Barcelona: Horsori Editorial, 2019.

BISQUERRA, Rafael; PÉREZ-GONZÁLEZ, Juan Carlos; GARCÍA, Esther. Inteligencia Emocional en Educación. Madrid: Síntesis, 2015.

CANDEIAS, Adelinda Araújo; REBELO, Nicole. Estudos de caracterização dos perfis atitudinais e emocionais em alunos do ensino básico. International Journal of Developmental and Educational Psychology (INFAD)- Revista de Psicología, v. 2, n. 1, p. 143-154, 2012.

CELMA-PASTOR, Laura; RODRÍGUEZ-LEDO, Cesar. Educación Socioemocional para jóvenes en el Aula: Programa SEA. Madrid: TEA Ediciones, 2017.

DAMÁSIO, António. O Livro da Consciência: A construção do Cérebro Consciente. Lisboa: Círculo de Leitores, 2010.

EXTREMERA, Natalio; MÉRIDA-LÓPEZ, Sergio; SÁNCHEZ-ÁLVAREZ, Nicolás. Inteligencia emocional: Avances teóricos y aplicados tras 30 años de recorrido científico. Know and Share Psychology, v. 1, n. 4, p. 11-18, 2020.

FERNÁNDEZ-BERROCAL, Pablo, CABELLO, Rosario; GUTIÉRREZ-COBO, Mª José. Avances en la investigación sobre competencias emocionales en educación. Revista Interuniversitaria de Formación del Profesorado, v. 88, p. 15-26, 2017.

GARDNER, Howard. Inteligências Múltiples: A Teoria na Prática.Porto Alegre: Artmed Editora, 2005.

GOLEMAN, Daniel. A Inteligência Emocional. Lisboa: Temas & Debates, 2010

GOTTMAN, Joan; DECLAIRE, John. A inteligência emocional na educação. Cascais: Pergaminho, 2009.

LÓPEZ-CASSÀ, Élia; GARCÍA-NAVARRO, Esther. La educación emocional en los centros educativos. Comunicación y Pedagogía, n. 323-324, p. 25-29, 2020.

MAYER, John D.; CARUSO, David R.; SALOVEY, Peter. The ability model of emotional intelligence: principles and updates. Emotion Review, [S. l.], v. 8, n. 4, p. 290-300, 2016.

MESTRE, José Miguel; FERNÁNDEZ-BERROCAL, Pablo. Manual de inteligencia emocional. Madrid: Pirámide, 2007.

MESTRE, José Miguel; GUIL, Rocio; LOPES, Paulo N.; SALOVEY, Peter; GIL-OLARTE, Paloma. Emotional Intelligence and social and academia adaptation to school. Psicothema, v. 18, p. 112-117, 2006.

REBELO, Nicole. Estudo dos perfis atitudinais e emocionais de alunos do ensino básico português: caracterização em função do nível escolar e do sexo. Dissertação (Mestrado em Psicologia) – Escola Ciências Sociais, Universidade de Évora, Évora, 2012.

ROS, Agnes; FILELLA, Gemma; RIBES, Ramona; PÉREZ-ESCODA, Núria. Análisis de la relación entre competencias emocionales, autoestima, clima de aula, rendimiento académico y nivel de bienestar en educación primaria. Revista Española de Orientación y Psicopedagogía (REOP), v. 28, n. 1, p. 1-18, 2017.

SALOVEY, Peter; GREWLAR, Daisy. Inteligência emocional. Mente y Cerebro (Madrid), n. 16, p. 10-20, 2006.

VALENZUELA-SANTOYO, Alba del Carmen; PORTILLO-PEÑUELAS, Samuel Alejandro. La inteligencia emocional en educación primaria y su relación con el rendimiento académico. Revista Electrónica Educare, v. 22, n. 3, p. 228-242, 2018.

VALLÉS ARANDIGA, Antonio. El desarrollo de la inteligencia emocional. Madrid: Benacantil, 2005.

VALLÉS ARANDIGA, Antonio; VALLÉS TORTOSA, Consuelo. Inteligencia emocional para la convivencia escolar. Madrid: EOS, 2013.

WU, Yang; SCHULZ, Laura E. Inferring beliefs and desires from emotional reactions to anticipated and observed events. Child Development Perspectives, n. 89, v. 2, p. 649-662, 2018.

ZURITA, Ana Atividades para o Desenvolvimento da Inteligência Emocional nas Crianças. Lisboa: Arte Plural Edições, 2011.

Published

15-08-2024

How to Cite

MARTINS, E. C. Educational practice and emotional intelligence in the school context: 1st cycle Portuguese Basic Education students. Travessias, Cascavel, v. 18, n. 2, p. e32778, 2024. DOI: 10.48075/rt.v18i2.32778. Disponível em: https://saber.unioeste.br/index.php/travessias/article/view/32778. Acesso em: 24 may. 2025.

Issue

Section

EDUCAÇÃO