Un acercamiento a la toponimia de los barrios de asuncenos
An approach to the toponymy of the neighborhoods of Asunción
DOI:
https://doi.org/10.48075/odal.v6i1.34807Keywords:
onomastic, toponymy, neighborhoods, AsunciónAbstract
Toponymic study is necessary to configure a country's linguistic history since it is possible to identify how the language used in the communities has materialized. In Paraguay, linguistic studies are not yet extensive, which is why this work aims to identify the names of the neighborhoods of the country's capital, Asunción. Based on the contributions of onomastics, specifically toponymy and lexicology, an exploratory and descriptive investigation of a documentary nature, synchronic with a qualitative matrix, is conducted. The type of language used, the morphological and semantic structure of the designations are examined, and a preliminary classification is established. The findings show the prevalence of Spanish in place names; likewise, monolinguals in Guaraní and other hybrids are identified, especially those that combine official languages; very few come from another language. Those with a composite structure prevail over the simple ones. The semantic categorization was established based on the proposal of Dick (1992) and Faria (2018), thirteen types of toponyms of an anthropocultural nature and six of a physical nature were identified, which outlines the preeminence of social motivation to designate the names of the places.
References
Academia Paraguaya de la Lengua Española. (2017). Diccionario del castellano paraguayo. Servilibro.
Arce Fariña, J. G. (2009). Roberto L. Petit. El joven luchador por la reforma agraria. Arandurã.
Arzobispado de Asunción. (15 de agosto de 2015). Historia de la festividad de Nuestra Señora de la Asunción. https://arzobispado.org.py/historia-de-la-festividad-de-nuestra-senora-de-la-asuncion/
Barrio Obrero festejó 85 años. (8 de septiembre de 2018). Última Hora. https://www.ultimahora.com/barrio-obrero-festejo-85-anos-n2706284#:~:text=Oficialmente%20lo%20fundan%20en%201933,manera%20que%20empez%C3%B3%20a%20poblarse.
Barrio Obrero, una solución histórica para la Chacarita. (15 de junio de 2014). ABC Color. https://www.abc.com.py/edicion-impresa/notas/barrio-obrero-una-solucion-historica-para-la-chacarita-1256026.html
Benegas, J. (14 de mayo de 2006). Faenamiento del Ejército sigue contaminando el río Paraguay. ABC Color. https://www.abc.com.py/edicion-impresa/politica/faenamiento-del-ejercito-sigue-contaminando-el-rio-paraguay-903936.html
Benitez, L. G. (1986). Breve historia de grandes hombres. Industria Gráfica Comuneros.
Cazarotto, S. A. (2019). Interfaces entre a toponímia brasileira e a paraguaia em área de fronteira: perspectiva etnodialetológica. Tesis doctoral. Universidade Federal de Mato Grosso do Sul. Três Lagoas/MS. https://atems-biblioteca.ufms.br/wp-content/uploads/2015/02/TESE-DE-DOUTORADO.SUELY-APARECIDA-CAZAROTTO.2019.pdf
Cadogan, L. (1960). Mil apellidos guaraníes. Editorial Toledo.
Chaves, J. C. (1967). Historia edilicia de la ciudad de Asunción. Artes Gráficas Zamphiropolos.
Chávez, G. (27 de septiembre de 2012). ¿Por qué “Villa Aurelia”? https://barrio70.blogspot.com/
Corominas, J. (1972). Tópica hespérica: Estudios sobre los antiguos dialectos, el substrato y la toponimia romances. Gredos.
Curvelo, H. R. (2009). Topônimos Maranhenses: testemunhos de um passado ainda presente. Dissertação (Mestrado em Linguística) – Universidade Federal do Ceará. http://repositorio.ufc.br/handle/riufc/6115
Real Academia Española. (2024). Diccionario de la lengua española. https://dle.rae.es/
Dick, M. V. P. A. (1992). Toponímia e antroponímia no Brasil. Coletânea de Estudos. São Paulo: FFLCH/USP.
Dirección General de Instituto Geográfico Nacional/Centro Nacional de Información Geográfica. (2017). Toponimia: Normas para el MTN25.Conceptos básicos y terminología, Publicación técnica núm.42, Dirección General del Instituto Geográfico Nacional, Centro Nacional de Información Geográfica. https://www.ign.es/web/resources/acercaDe/libDigPub/NormasToponimiaparaMTN25.pdf
Durán Estragó, M. (12 de octubre de 2013). Tupãsy la Merced. ABC Color. https://www.abc.com.py/edicion-impresa/suplementos/cultural/tupsy-la-merced-627468.html
Etimologías de Chile Net. (2024). Mercedes. https://etimologias.dechile.net/?Mercedes
Faria, G. C. S. (2018). “Tradição e Memória: um estudo antroponímico dos nomes de logradouros da cidade de Ponte Nova”. En Revista de Estudos da Linguagem, v. 26, n. 3, p. 1151-1174. https://www.researchgate.net/publication/325729580
García Sánchez, J. J. (2011). “Los aspectos semánticos de la toponimia”. En Actas de la IV Jornada d’Onomástica. Vila-real 2010. Academia Valenciana de la Lengua. https://www.researchgate.net/publication/313309079_Los_aspectos_semanticos_de_la_toponimia
García Sánchez, J. J. (2019). “Toponimia antroponímica. Un viaje por la onomástica”. En Onomástica, deonomástica y documentación. p. 3-26. Kassel: Edition Reichenberger. https://ebuah.uah.es/dspace/bitstream/handle/10017/59561/toponimia_garcia_onomastica_2019.pdf?sequence=3&isAllowed=y
Gatti, C. (2012). Enciclopedia guaraní-castellano de ciencias naturales y conocimientos paraguayos. Editorial Arte Nuevo.
González Torres, D. (2018). Origen e historia de los pueblos del Paraguay. Toponimia guaraní. Servilibro.
Granada, D. (1890). Diccionario rioplatense razonado. Imprenta Rural.
Guasch, A. y Ortiz, D. (1998). Diccionario castellano-guaraní – guaraní- castellano: sintáctico, fraseológico, ideológico. CEPAG.
Instituto Nacional de Estadísticas. (Atlas censal del Paraguay. https://www.ine.gov.py/Publicaciones/Biblioteca/Atlas%20Censal%20del%20Paraguay/3%20Atlas%20Asuncion%20censo.pdf
Junta Municipal de Asunción. (1967). Ordenanza 1967-6117. http://201.217.34.206:3000/documentos/2625
Junta Municipal de Asunción. (1983). Ordenanza 10811-1983. https://informacionpublica.paraguay.gov.py/public/164531-ord-1983-10811pdf-ord-1983-10811.pdf
La Asunción escondida -Tuyucuá- Las Mercedes. (28 de junio de 2018). https://www.youtube.com/watch?v=X4Sldl_PG2A
La Asunción escondida: barrio Nazareth. (22 de julio de 2019). ABC TV. https://www.youtube.com/watch?v=tXg22TD0ilY
La Asunción escondida: barrio San Blas. (27 de octubre de 2018). https://www.youtube.com/watch?v=i7SjpATsSxI
Mades/Municipalidad de Asunción/PNUD/FMAN. (2022). Guías de Biodiversidad de Asunción y su Área Metropolitana. (AMA https://ciudadessustentables.stp.gov.py/wp-content/uploads/2023/09/flora-ama-web.pdf
Laterza Rivarola, G. (2017). Asunción y su comarca. Historia general y doméstica. FONDEC.
Montoya, A. R. (2011). Tesoro de la lengua guaraní (1639). CEPAG.
Moriya de Freundorfer, Y. y Ferreira da Costa, C. (2008). Estudio de la toponimia de la región Oriental del Paraguay. El Lector.
Morra, C.A. (2012). Villa Morra. Historia y leyenda del pueblito del docto Morra. IDAC.
Municipalidad de Asunción. (2024). Historia de mis calles. Una calle de Asunción rinde homenaje a Andrés Campos Cervera, eximio ceramista. https://www.asuncion.gov.py/historia-de-mis-calles/una-calle-de-asuncion-rinde-homenaje-a-andres-campos-cervera-eximio-ceramista
Municipalidad de Asunción. (1995). En los barrios de Asunción. Participación ciudadana y descentralización. QR Producciones.
Real Academia Española y Asociación de Academias de la Lengua. (2024). Diccionario de la lengua española. https.//rae.es
Real Academia Española. (2024). Nuevo Tesoro Lexicográfico de la Lengua Española. (NTLLE). https://apps.rae.es/ntlle
Rubiani, J. (1999). Postales de Asunción de antaño. Tomo 1. Editora Intercontinental.
Seabra, M. C. T Costa de; Santos, M. M. Duarte dos. (2012). “Toponímia de Minas Gerais em registros cartográficos históricos”. En Aparecida Negri Isquerdo; Maria Cândida Trindade Costa de Seabra. (Org.). As ciências do léxico: lexicologia, lexicografia, terminologia. Volume VI. UFMS.
Solís, G. (1998). La gente pasa, los nombres quedan. Introducción en la toponimia. Ediciones Lengua y Sociedad.
Ramírez, M. (22 de noviembre de 2023). SPL presentará investigación sobre toponimia en guaraní. La Nación. https://www.ultimahora.com/spl-presenta-investigacion-sobre-toponimia-en-guarani
STP/Mades/Pnud/Fmam. (2021). Atlas del Área Metropolitana de Asunción. Proyecto «Asunción Ciudad Verde de las Américas – Vías a la Sustentabilidad». https://ciudadessustentables.stp.gov.py/wp-content/uploads/2021/12/libro-atlas-metropolitano-web-09-11-2021-compressed-compressed-compressed.pdf
Trapero, M. (1995). Para una teoría lingüística de la toponimia (Estudios de toponimia canaria). Universidad de Las Palmas, Las Palmas de Gran Canaria.
Trapero, M. (2008). Preguntando a los nombres por su significado. Universidad de Las Palmas.
Verón, L. (7 de septiembre de 2013). ABC Revista. Entérese. ABC Color. https://www.abc.com.py/edicion-impresa/suplementos/abc-revista/enterese-614856.html
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Estela Mary Peralta de Aguayo

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
Creative Commons Copyright Notice
Open Access Journals Policy
Authors who publish in this journal agree to the following terms:
1. Authors retain the copyright and grant the journal the right of first publication, with the work simultaneously licensed under the Creative Commons Attribution License that allows the sharing of the work with recognition of authorship and initial publication in this journal.
2. Mandatory authorities to assume commitments, for non-exclusive distribution of the version of the work published in this journal (eg, publish in an institutional repository or as a book chapter), with recognition of authorship and initial publication in this journal.
3. Authors are allowed and encouraged to publish and distribute their work online (eg in institutional repositories or on the personal page) at any point before or during the editorial process, as this can generate productive changes as well as increase impact and citation of the published work (See The Effect of Open Access).
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License, which allows sharing, copying, distributing, displaying, reproducing, a whole or parts as long as it has no commercial purpose and is cited by authors and a source.